Dvoje u Edenu
Preveo: Autor
Ilustracije: Aleksandar Sotirovski
Skopje, 1995
ТЕАТАР ЗА ДЕЦА И МЛАДИНЦИ СКОПЈЕ
Кренаре Невзати
“Двајца во Еден”, критички одгласи..
Осаменоста, проколнатиот знак
Скопската премиера на претставата “Двајца во Еден”, по текст на Томислав Османли и во режија на Димитрие Османли пиеса досега играна во Куманово и во Њупорт и Ричмонд (САД), две географски и културно крајно различни дестинации, потврди дека ваквите граници се премостуваат преку сличноста на емоционалните одгласи од општочовечките теми загатнати во текстот, барем додека трае магијата на театарот.
Градскиот парк, урбана метафора за Еден , библиска рајска градина загубена поради прародителскиот грев на Адам и Ева е амбиентот во кој низ драмската тензија, Тото и Нела си ги разменуваат проколнатиот залак одгризнат од јаболкото на Сознанието. Еден другому си ја раскажуваат Осаменоста, тоа епохално чувство, како што оценува авторот Томислав Османли. Сонот, “втората димензија” на нивните празни егзистенции, е мензурата на вредностите кои не успеваат да ги споделат. Бруталното будење, реалноста, се одново, секојдневно ги двои од Едното, од заедничкиот сон.
Осаменоста, непознатата во равенката на текстот, режисерот Османли ја решил најсуптилно, со многу децимали зад Целото, фаталната одвоеност на Двајцата. Актерската игра е таа што го шири хоризонтот на минималистичкиот мизансцен, и на моменти мошне директно ги исцртува врз публиката амплитудите на текстот кој ги бележи душевните бранувања на Тото и Нела…
Виктор Шиков
(“Вечер”, 29 мај 1998)
Бајка за осаменоста
Се еднаш завршува…како во бајките, но не оние со среќен крај. Театарската бајка “Двајца во Еден” на сцената на Театарот за деца и младинци има крај, но тој (како и што почнува) е горчлив. Жестоко не вовлекува во на сите нам познатото чувство на осаменоста. Колку и да сме тука, заедно, секој е сам. Особено кукларката Нела и нејзиниот пријател Тото во драмскиот текст на Томислав Османли што сега низ прецизната театарска метафора (која како мисла ја има и во текстот), и прекрасната визуелизација, го поставува на оваа сцена Димитрие Османли.
Станува збор за претстава која функционира на ниво на целовитост: поетско-лирскиот текст за осамноста на човекот – доведено до трагикомичен апсурд, мисловната режија која не тера да се свртиме кон себе со верба во она што е денес (а зошто не и утре), бајковитото сценографско решение на Љубомир Чадиковски што е во точна спрега со режијата, музиката која сето тоа го вклопува во Едно, костимографската функционалност на Александар Ношпал и се заедно “врзано” со кореографските движења на Кренаре Невзати-Кери. (…)
Во крајно визуелизирана театарска атмосфера, тече бајковитата реалност за осаменоста и оттуѓеноста.
“Двајца во Еден”, сега и со оваа верзија е претстава што изнудува чувства (радосни и тажни) што треба да се доживее на лице место: во салонот и од сцената на Театарот за деца и младинци.
Лилјана Мазова
(“Нова Македонија”,ЛИК, 7 мај 1998)
Цената на Еден ЗА ДВАЈЦА
Томислав Османли ни подарува уште една сјајна, мала пиеса: “Двајца во Еден” со поднаслов “Пиеса за двајца, месечина и кукли”. И не случајно поимот на сјајот се сврзува и во овој случај со поимот на малото. Досегашното драмско и прозно искуство на Томислав Османли н# научи да ги бараме сјајните нешта во малите работи. И не склучајно сите драмски текстови на Османли, без разлика да ли станува збор за ТВ, филмско или театарско сценарио, или дури за раскази како во неговата книга “Пеперутката на детството”, го имаат за предмет малиот човек. Големиот мал човек на Османли е негова фиксна идеја, нешто што го окупира неговиот дискурс од почеток до крај, што го управува, моделира, и структурира. Така е и овој пат, врз примерот на овој драмски текст.
Низ пет слики, од кои четирите им припаѓаат на неговите ликови Нела и Тото, а едната на неговите (и на ликовите) кукли – Принцезата и Шутот, на еден минијатурен и минимален текстовен простор, со минимум егзистенти на приказната (ликови и декор), Османли му држи жестока лекција на човештвото: тој опоменува дека не можеме повеќе да се преправаме дека сме среќни, оти сме осамени. Дејството е поставено во еден обичен драмски парк, кој низ драмскиот тек се престорува во во метафора на Еденската градина, од која уште во Генезисот, започнува прогонството на Адам и Ева…
Д-р Венко Андоновски (рецензија 17.05.1995)
Вдахновена пиеса
…”Двајца во Еден” е вдахновена пиеса, со вешто воден дијалог, со прекрасни поетски пасажи, со мисловна задлабоченост. Томислав Османли крајно го рационализира исказот, потојано водејќи сметка за неговата сочност, за нучната драматичност. Тоа на овој текст му дава високи книжевни вредности.
Глигор Стојковски ( рецензија, 25.05.1995)
Приказна за апсурдот
На само 17-тина страници тече оваа приказна на апсурдот. Тече навидум едноставно, вообичаено, дури банално. За вообичаеноста да заврши во уметниковото крешчендо сосредоточено врз распеќата на на човековата егзистенција, на фаталноста на однапред с# определеното, на ужасот на оутѓеноста, на самотијата, на сабичноста. Со доведување на сите овие состојби на духот, авторот всушност до апсурд го отвора она што доаѓа по него – идниот живот никнат врз пеколот на претходниот. Навистина се само 17-тина страници. Но се читаат како 70-тина, како 700-тини. Долго, тешко, суморно. По нив, едноставно, останува неспокојот…
Мирче Томовски (“Пулс”, 14.11.1996)
Над бездната на животот
…Инаку, повеќе нешта ја прават дуодрамата “Двајца во Еден” занимлива и привлечна за гледачот. Прво, што таа е пишувана доста вешто, со убаво чуствување на функцијата на зборот; второ, што се презентирани целовити карактери; трето, што авторот во драмата ни предлага мошне колоритна дијалошка структура, што едновремено значи и добро водење на дијалогот.; четврто, што Томислав Османли успева да се ослободи од сладникавоста на фабулизирањето и од извесен шематизм во обликувањето на ликовите што е секако резултат на познавањето на необичните фини елементи на драматургиската техника.
Еден од најевидентните квалитети на овој драмски текст е авторовото дискретно оперирање со поетските метафори, асоцијации, лирски исповеди, во преавањето на осаменоста и барањето смисла во бесмислата, обликувајќи го и обвиткувајќи го текстот со една превосходно поетска атмосфера…Со еден збор, се соочивме со дуодрама Што е вешто компонирана, со читок драмски ракопис – и што е најважно – со развиен слух за чисти театарски дејства…
Иван Ивановски (“Нова Македонија”, ЛИК, 25.12.1996)
Патоказ за крајот на векот
…Како и “Зоолошката приказна” на Олби, ремек-делото на театарот на апсурдот, “Двајца во Еден” се сместени во градскиот парк, место што во однос на рајскатра градина се смета за “паднато” подеднакво како и денешниот човек во однос на Адам пред изгонот од Рајот и на лесната жена во однос на сопругата/вереницата. Градскиот парк е е, секако, чудно место – трагикомично човечки, сиромашки обид да се симулира божествениот чин на создавањето и на контрола на Природата, ироничен азил за сите што не знаат дали да бегаат од самотијата, или можеби токму кон неа, тој е саркастична и мелодрамска реплика на Рајската градина и на Ноевиот ковчег и, конечно, на гробиштата кадешто веќе и според завршните зборови на драмата “се еднаш завршува”. (…)
Библиските и астролошки, фаталистички конотации на “Двајцата во Рајот”, ја прават книгата старовемена, колку и ултра(пост)модерна.
Владимир В.Голубовиќ, СРЈ (“Борба”)
Двајца во Еден: еден чин љубов
Навлегувајќи во сферите од онаа страна на едноставниот, секојдневен разговор на двајца непознати, текстот се обидува да го искаже сиот патос и трагика на човековата осаменост и оутѓеност. Ова е претстава градена врз текст со длабок мисловен набој кој постојано не тера активно да се навраќаме кон него… Како што и самиот наслов сугерира, драмскиот текст е сконцентриран околу судбината на двајца млади, непознати еден на друг и ставени во еден заеднички простор. Тоа се карактери што имаат разлини филозофски верувања и пристап кон она што се нарекува среќа, као и различно видување кон начинот како таа да се постигне. Нела и Тото намерно приликуваат на современи Ева и Адам, многу повеЌе на оние создадени во Милтоновиот “Изгубен рај” отколку на оние што ги откриваме во оригиналната приказна на Стариот завет…
Џуди Мерсиер, САД (“Нова Македонија”, 23. 04.1997)
Непознат театарски архипелаг
Текстот е во секој поглед универзален и неговите значења лесно можеме да ги препознаеме во секој средина, особено во американската. Неговиот изворен наслов е непреводлива игра на зборови. Тој може да значи “Двајца во еден” и “Двајца во Еден”, што е мошне духовита парафраза на митот за Адам и Ева.
Втората ретка особеност на текстот е во тоа што тој е напишан “за двајца актери и за две кукли”. Кукларската анимација во него е споена со живата игра. Како?…Наместо јаболкото на спознанието, Нела како кукларка на Тото му ја дава најнапред неговата, а потем и својата кукла. Двете живи кукли решаваат, давајќи им живот на мртвите кукли, да побегнат од таа праслика на животот, од ужасната тишина и осаменост во реалноста на приказна, во бајка мошне слична на оскарвајдовиот “Славејот и розата”…
Она што не се во состојба да го сторат куклените луѓе, го прават куклите. Ја остваруваат трагичната катарза: само љубовта искажана во исконската жртва, може на овој свет да му го врати животот во сета негова расцутеност. “
Далибор Форетиќ (“Нови лист”, Сплит, 18.06.1997)
(Klupa ispod uli~ne sijalice u parku. No}. Na nebu svetli srebri mese~ev srp. Sijalicata e uga{ena. Pod njome, le|ima okrnuta publici, sedi Nela. [mr~e, o~ito pla~e. Pred nju, jedva je i prime}uju}i, prolazi Toto, jedan neobi~ni tip koji ne{to tra`i unaokolo. Zastajkuje i pogleda je. Ztim izlazi sa scene. Ponovo se vra}a, pojavljuju}i se iza klupe, bli`e publici. TOTO: Julka! (Nela prestaje sa jecanjem. Diskretno okre}e glavu ka njemu) TOTO: Julkice, gde si. Ajde du{o nije fe-fe-fer. Ja-avi se, Juli-ijana! (Nela po prvi put pogleda u njega) TOTO: Iz-vinjavam se, da mo`da niste videli da nije tu negde pro{la je-edna onako mala i {ar-mantna … (Nela se okrene napred i brizne u pla~) TOTO: (Iznena|en) Ama, ~ekajte mo-olim vas. Nemam nameru da vas ras-ras… @e-eleo sam samo da vas pitam jeste li videli moju Julkicu. Ra…rastali smo se pre sat-dva. Ostavila me ku-u}i. Zna ona tako, da po-onekad spra-a{ti. A ja je po-osle tra`im. I na|em. E-evo pre ~as vremema, sedeli smo ku-u}i, ja gledao ko-o{arku na televizoru i pio soki} od bo-orovnica, i eto… Znate mo-oram piti sok od borovnica, le-ekar ka`e da sam stra-a{no slabokrvan. Ne-ne ka`e to meni – ma-mami ka`e. A u stvari ne-ema veze! Ni-isam uop{te sla-abokrvan. (Kiko}e se, pauza, uzdah) I taka to… Julijana mi…mi ja spra{tila. Do-ok sam pio so-ok. NELA: (Bri{u}i o~i, tiho) Znam takve. TOTO: (Prijatno iznena|en reakcijom) Mo-olim!? NELA: Sebi~ni gadovi. TOTO: Ne-e, izvinjavam se. Julija ni-ije sebi~na. P-prile`na je. Za {etnju, mislim. I slo-slo-slo… NELA: (Bezvoljno mu poma`e) Slobodna. TOTO: Slo-bodoljubiva! NELA: Od slobodoljuvih stradaju ostali. TOTO: Ne-e verujem. NELA: Kako ne. Zar vi sada ne stradate? TOTO: K-ko, ja?! Bo`e pazi. Ba-ba{ mi e prijatno. [e-etam se ov-vako. Parkom. Fi-fiino-lepo… NELA: …i gledate u svaki grm, okre}ete se na svako {u{tanje, zagledate se u svaku senku … TOTO: (Zainteresovano) Ej, kako to-to znate? NELA: (Raspla~e se) TOTO: Ne-e-mojte, eve ja odmah idem … (Toto po~ninje da se povla~i) NELA: (Mrmlja ne{to u pla~u) TOTO: (Podvrativ{i se) Mo-olim? NELA: (Kroz pla~, razgovetnije) Nemojte i}i! TOTO: Ama, kako sad! Ja ovde, vi-i pla~ete, Julijane ne-ema. [to }e ljudi da ka`u? NELA: (Kroz pla~) Nema vi{e ljudi! TOTO: E-e, kako nema! Tu-u{ta ih je. Puno je pa-arova u parku. Pro-osto treba da pa`i{ gde staje{. Moo-~e{ nagaziti nekoga. A oni koji dolaze sami, ti su vam vo-oajeri. (Nela za~u|eno pogledne u njega) TOTO: (Prene se) N-ne. Ja ni-isam sam. Ja samo tra`im Ju-ulijanu. (Okre}e se, vi~e) Ju-Juulika! Julija-a-ana! Javi se bre, srce moje, mo-olim te! (Sve ostaje isto. Nela zagledana vo njega, a on zagledan u prazno ) TOTO: Idem ja. NELA: (Okre}e se na klupi ka njemu, o~ito `eli da ga zadr`i) A, ona… koliko joj je godina. Jeli mlada? TOTO: Ve-oma. NELA: I kako izgleda? TOTO: Crnka, le-epih kovr|a. NELA: Mislim da }u ponovo da zapla~em. TOTO: Ja idem. NELA: Nemojte molim vas. Ovde je stra{no. TOTO: Pa-pa {to ne odete i vi? NELA: (Pla~no {mrke) I ja tra`im nekoga. TOTO: Stvarno? A ko-oga to? NELA: (Rastreperenog glasa) Isto kao vi! TOTO: I vi tra`ite Juliku? NELA: Ne, bre. Jednu li~nost, crne kose. Kovr|avu. Isto kao vi. TOTO: Mol…? Ka-akvu li~nost. Ne tra`im ja nikakvu li-i~nost. NELA: [ta onda tra`ite, pobogu? TOTO: Pa pu-udlicu. Pudlicu moje mame. NELA: Gospodine, vie ste bezobrazan. TOTO: Za-a{to, bre! NELA: I nisam vam ja nikakva “bre”, leste li razumeli! Kako vas nije stid. Dovodite me u zabludu, terate da vas sa`aljevam, da vam se ispovedam i sve to u trenutku slabosti. A ja vas uop{te i ne poznajem. TOTO: (Pru`a joj ruku) Toto! Mislim…T-oto je za prijatelje. Ina~e, oficijalno Te-eodor. Drago mi e. NELA: (Posle premi{ljanja, smiruje strast, prihvata mu ruku, tiho) Antonela, tako|e. TOTO: Eto. Pro-oblema vi{e nema. NELA: Nije da nema…Imamo ih oboje. TOTO: …Mi-islim sa upoznavanjem. Ja ne znam za{to lju-udi moraju da se u-poznaju. Ja mnogo volim da sedim i raz-zgovaram sa nepoznatima. A, vi Anto-nela? (On seda na klupu, ona ustaje. On je za~u|eno pogleda. Ona se zbuni.)
NELA: Mo`e i Nela, Teodore. TOTO: E-ej nemoj Teodor! Bolje je To-toto. Toto je za bliske. I ma-ama me zove To-Toto. NELA: Jas sam za vas bliska? Pa mi se jedva i poznajemo. TOTO: I {ta sad? Da se ponovo upoznajemo? NELA: (Po prvi se put nasmeje) Ne. Nisam to mislila. Mislim: eto prvi vas put vidim, a vi se tako slobodno pona{ate. Ne mislim time da vas vre|am. TOTO: Ne-ema veze. Ja sam ta-akov. Mama mi ka`e da brzo sklapam poznanstva. [ta-a ja znam. NELA: Imate li mnogu prijatelja, Toto? TOTO: Eh-he! Po-onekad ne mogu da ih se o-otarasim. NELA: Blago vama! TOTO: A, {ta, vi ih ne-emate! NELA: (Tiho) Ne. TOTO: Ni-ikoga? NELA: Ne. TOTO: [-{ta ne? Imate ili nemate? NELA: (Brizne u pla~) Ne znaam!… TOTO: Ej, Nela ne-ne pla~ite, majke ti. Pla-akanje ne mogu podneti. To-oliko mrzim to cimoljenje da u februaru teram ~ak i ma~ke sa pa-parenja. (Pogledne je) A, ka-ako to ne zna{? NELA: Do ju~e sam imala samo njega… TOTO: Cr-crnog pu-pu… NELA: (Nervozno potvr|uje glavom) TOTO: …pudla?! NELA: Kakvog pudla, bre! TOTO: Pa, ja-ja Juliku – pudlica. A ti – ma{ki rod od toga – pudl! NELA: (Kroz pla~) Verenika, Toto! Mene nije napustio nikakav pas. Ostavio me verenik! TOTO: (Hladno) To-to ti je isto. Pse-eto! NELA: Nije Toto. @ivota mi. Bio je veoma dobar! TOTO: Kako da ne. Bio je on dobar kolko sam ja bio ge-eneralni direktor ovog parka! Nema veze! Pri-i~e za malu decu. NELA: Ali on me je voleo. TOTO: Is-skoristo te! NELA: Ne! TOTO: Upotrebio te i od-bacio! NELA: Ne!. TOTO: Prevario te. Zloupotrebio. Gde ti je ina~e ver-ver…de~ko, a?! NELA: Ti si |ubre! TOTO: Ma ha-ajde-de! NELA: Gad si, ete to si! TOTO: (Mirno, znala~ki) Ti-i si pravi ovan! NELA: A, ti si slon! TOTO: Pa-pardon. Toga nema u horoskopu! NELA: A, toa! (Ispovedno) Ne… ja sum riba. TOTO: (Ube|eno) Nema {ansi, srce. O-ovan! NELA: (Popu{ta) Otkud zna{? TOTO: (Odva`no) Ja sam as-strolog i hiromant! NELA: Zaista, Toto? TOTO: Ne-ego! Po-oznajem tajne nauke. Gle-edam u zvezde i ~itam iz dlanova. NELA: Jeli, a kako si mi pogodio horoskopski znak? TOTO: (Nerado) Pa, gle-edam i u pri-priveske! (pokazuje na lan~i} na njenom vratu) NELA: (Razo~arano) E, ba{ si neki znalac! Tajne nauke, luk i voda. TOTO: A, pa-pardon! (Zna~ajno) Sve je zapisano u zve-ezdama! NELA: (Ironi~no) …a najvi{e na privescima, jel’da gospodine?! (Promenjenog ton) On… je bio riba! Na zlatnom privesku… TOTO: …Koji si mu ti kupila. NELA: Ta~no. TOTO: Ako mene pita{, on je bio bi-bik !… NELA: (Iskreno iznena|ena, priznaje) Jeste. Otkud znae{ ?! TOTO: Mi-islim: vo, govedo, mislam on e obi~na sto-oka! NELA: Nemoj tako Toto. Ja ga jo{ uvek volim. TOTO: Kako da ne, Nele. Samo stoka je mo-ogla da ti to uradi. A ti si stra{na `enska, Ne-ela. NELA: Misli{? TOTO: Si-igurnan sam. NELA: Bio je veoma ne`an samnom, Toto. TOTO: Eh, ne znam ja!.. NELA: Otkud zna{? TOTO: Pa bi-bik sa ovnom! Stra{no se sla`e. NELA: Misli{: za{to oba znaka imaju rogove? TOTO: Ne, bre Nela. Po ho-horoskopu. NELA: A, to… (]utii, opet pla~no) On mi nabio rogove. Sa mojom najboljom drugaricom. Drugi su mi pri~ali o tome, a ja nisam `elela da poverujem. Sve dok ih nisam uhvatila na delu. Sino}. Na ovoj istoj klupi. Napravila sam skandal. Ne znam {ta joj sve nisam rekla!.. TOTO: A, nje-emu? NELA: (Prezirno) Njemu? Njega nisam ni pogledala! @elela sam da ga zaboli! TOTO: A njega, ba{ zabolelo, jel’da! I posle, te na-apustio, tek tako? NELA: Ne! Nikako.Pre toga mi je udrio {amar~inu. TOTO: A-auu! NELA: (Ne`no) Jo{ uvek ose}am njegovu ruku na obrazu. TOTO: Ta-ako te jako klepio? NELA: (Krikne u pla~) Ne, bre! Tako ga mnogo volim! TOTO: A-a, to?! D`abe ti je, Nela. On-on tebe ne zaslu`uje! NELA: Znam, ali ja bez njega ne mogu. Zajedno smo radili. Bio mi je {ef. TOTO: E-ej, ti-ti si se-ekretarica? NELA: Lutkarka. TOTO: [-{ta?! NELA: Pravim lutke. Pozori{ne. On je reditelj u lutkarskom pozori{tu. Zna{ li ti koliko sam mu ja lutki napravila! TOTO: (Odu{evljeno) Ti si lu-utka, Nela! NELA: (Razgoropadi se) Slu{aj ti, meni ne trebaju ni tvoji komplimenti, ni tvoje udvaranje, jel’ ti jasno! TOTO: Mi-mislio sam, on se tobom poigrao kao sa o-obi~nom lutkom, Nela. I nemoj odmah da se lju-uti{. NELA: Poigrao, to… da. A, znae{ li kako smo samo lepo sara|ivali?… TOTO: Eh! NELA: … On je znao da me odlepi od zemlje. Dok sam bila sa njim `ivela sam kao u nekoj pri~i. Kao u bajkamo koje smo igrali u na{em pozori{tu. Ja sam, Toto, u svakoj lutki unosila deo sebe. ^asna re~. TOTO: Vi-idi se. NELA: Mislila sam, napravi mu je, {to lep{u. Zaslu`uje. Ostavi u lutki deo sebe. On }e joj dati `ivot. Lutka ili ti, svejedno. On vas obe o`ivljava. TOTO: Dosta, Nela. Ne-e mogu vi{e da te slu{am. On je tebe uni{tio, a ti ga tu jo{ i hvali{. Ba-a{ si pravi ovan, Nela. NELA: A ti si stvarno slon, Toto. Ja ti doveravam svoje tajne, a ti me jo{ i vre|a{. [ta ti, u stvari, `eli{ od mene? (Sumnii~avo go pogleda) Slu{aj ti, da ti ne misli{ da sam neka jevtina `enska {to uve~e {eta parkovima i lovi mu{karce pla~ljivim pri~ama, a?! (Ona ustaje i `eli da ode.) (Mese~ina menja svetost. Svetlo se smanji sve potone u ~udni, plavi~asti sjaj. ^uje se {umoljenje li{}a od zasiljenog vetra.) (On se okrene prema njoj. Nekako je ~udno promenjen.) TOTO: (Iznenadno, ~udnim tonom) Ti-ti si princeza, Ne-nela! (Ona staje u mestu. Podi`e glavu ka nebu. Okre}e se njemu. Oboje }ute.) NELA: Kako sve ~udno izgleda. Oblak je izgleda pokrio mese~inu. (To traje na kratko. Posle se sve vrati u pre|a{nji izgled.) TOTO: (Zbunjeno) Iz-izvini. Ispustilo mi se. NELA: Ti si dobar ~ovek Toto. Oprosti mi. TOTO: (Raspolo`enije) E-ej, nemam {ta da ti pra{tam. Nela, tebi trebaju ljudi. Ti ne sme{ biti sama. Te-ebi tebaju razgovori, smeh, rastere}ivanje, Nela. NELA: (Praznog pogleda) Nemam s kim da razgovaram, Toto. A i ne smeje mi se vi{e. @eli{ li da ti priznam za{to sam ovde do{la? TOTO: Da bi na{la nje-ega i da … NELA: (Hladno ga prekida) Do{la sam da se ubijem, Toto. @elim da se obesim. Evo pogledaj (vadi u`e iz ta{ne) ^ak sam odabrala i drvo. Eno ono drvo tamo, ispod one sijalice. To sam smislila da bi me br`e na{li. Ne `elim da visim predugo. (Pauza, a zatim…) Lagala sam te, Toto. Nije me ostavio ju~e. Oti{ao je pre pola godine. Tu, na ovom mesto. Ostavio me prenera`enu na ovoj istoj klupi. I nije bilo druge. Sve sam to izmislila. (Pla~e) Za{to jer sam sta-ara! Jer on bi on `eleo decu, a ja ih ne bi mogla imati. Otkud on zna, |ubre jedno pokvareno! Otkud on zna! TOTO: Ne-la! [-{ta to govori{, Ne-la! NELA: (Podse}a se, hvata je talas besa) Do sada je trebalo da visim. Ti si me spre~io! Jedan slu~ajni, izgubljeni tip. Jedan dosadni voajer ili pri~ljivac koji tra`i `rtve po parku… TOTO: (Zbunjeno) I-izvini, ni-isam `e-eleo da sme-etam…! NELA: … Ajde, be`i odavde! Ma, hajde, bre, idi ve} jednom! Porazgovarao si, popunio svoje vreme. [ta jo{ ho}e{? Eto, saznao si sve. Umesto ko{arke na televiziji, video si jednu blesavu `ensku u parku. Idi bre, ajde idi kod mame, idi da pajki{! Mo`da ti se i ku~ka vratila. Idi ku}i, tvojima, pijte sok od borovnica i `ivite sre}no, ve~no i dosadno k’o u pri~ama!… TOTO: Z-za{to me vre|a{, Neli? Jesam li ja tebe uvredio ne~im? A, kako smo samo lepo razgova-varali? (Nela je zbunjena, izvan sebe, zuri u njega) TOTO: Da-aj mi ruku, Nela! (Ona mu je mehani~ki podaje. Toto joj uzima u`e iz ruke i stavlja ga u d`ep) (Mese~ina ponovo menja boju. Scenu osvetljava krug nestvarne srebrne svetlosti. Oni su u njemu.) TOTO: (Otvara joj dlan i zagleda se u njega; izmenjenim tonom) Ne, ti se ne}e{ obesiti. Ni ve~eras, ni bilo kad. Ima{ duga~ku liniju `ivota. Ti }e{ do`iveti duboku starost, ima}e{ ispunjen `ivot. NELA: Ja }u se no}as ubiti. TOTO: Nije ti taka pisano. Vidim ti ceo `ivot. Jasno. Jasije no {to mo`e{ i misliti. Majka ti je bila lutkarka. Otac, glumac u lutkarskom pozori{tu. Oca se ne se}a{. Napustio vas je brzo iza tvog ro|enja. Ona je umrla rano. Rasla si sama. Njihove se linii ujedinjuju. Ti }e{ biti i jedno i drugo. I lutkarka i glumica. Stvori}e{ divne predstave. One }e te osloboditi sudbinskih veza. Rasturi}e{ mu~ni krug tvoje majke i otvoriti svoj, nov, ~ist, i lep. NELA: Ti ne muca{ vi{e! (Mese~ina ponovo vra}a svoj stari `utnjikav sjaj.) TOTO: (Starim tonom) Ka-ako ne! NELA: (Podi`e glavu ka nebu) Oblak odlazi. A ti nisi ni jednom promucao. TOTO: De-e{ava mi se. Retko. Ka-ada se zanesem, ponekad ova-ako…. NELA: Ono {to si mi kazao, to sve pi{e tu? TOTO: O-o, mnogo vi{e. NELA: Za{to me la`e{ Toto? TOTO: (Odse~no) Za{to mu se ne osveti{, Nela! NELA: Ja, njemu? Pa on me je izludeo. Vidi me na {ta li~im. On je mene upropastio, kako ja mogu da se njemu svetim! TOTO: Rodi dete, Nela. Ne jedno, mnogo dece. Nije li te ostavio jer se bojao da ne}e{ imati dece? Poka`i mu, Nela. Odr`i mu lekciju. Nek’ vidi {to sve mo`e{. Napravi najbolju lutkarsku predstavu. Bolju od bilo koje njegove. Sama. Sve sama. Neka vidi, gad, {ta je u tebi izgubio. NELA: Ne mogu, Toto. Lekari su mi rekli da nikada ne|u imati dece. Zbog njega. Terao me je da ih abortiram. “[to }e nama deca, govorio je, vidi koliko ih imamo u pozori{tu”. Sada vi{e nisam sposobna da pravim decu. TOTO: Pravi, onda, lutke Nela. Njima daj `i-`ivot! (Nela zuri u njega. Zatim, zami{ljena, ide. Okrene se.) NELA: Toto, ho}emo li se videti opet? TOTO: Kadgod to `eli{, Neli. Ja sum u-uvek tu. (Ona je jo{ uvek prenera`ena od svega {to joj je Toto rekao. Odlazi. Toto seda na klupu, le|ima okrenut publici, gleda u mladu mese~inu. Srebreni sjajni srp polako od{eta svodom i izgubi se. Na nebu ble{}u rojevi zvezda.) TOTO: Danica je u Malim kolima … A, Julije jo{ uvek nema!
|
(Sumrak na rumenom horizontu. Nela dolazi pored klupe. Okre}e se, nema nikoga. Seda bezvoljno na klupu. S druge strana, sav ubu|en, neo~kivano ule}e Toto)
TOTO: Nela, Julija se jo{ uvek nije vratila ku}i! NELA: (Sa o~itim olak{anjem) Toto, bojala sam se da te ne}u na}i. TOTO: (Jo{ uvek uzbu|en, zuri na sve strane) Nisam mogao da ne do|em. Ona mala nesre}a }e nas sve izludeti. (Ka Neli) Mama uzima pi-pilule za umirenje. Pritisak joj {iklja, vi-vi~e, ja-adnica, po ceo dan, moji prijateli je u-umiruju, a onda svi za-zajedno iidemo da tra`imo Juliku. NELA: Pa, kako da ti pomognem Toto. Ajde, ajde da ja zajedno tra`imo. Evo mo`emo po~eti odavde… TOTO: (Nervozno okre}e glavom) Ne-ne mogu vi{e. Umoran sam od lutanja. (Klone na klupu) NELA: Pa ti si `iva voda. (Vadi maramicu i bri{e ga) TOTO: (Se zagleda se u nju, prijatno mu e) Umro sam. E-ej, daj malo i tu-tu na vra-atu! NELA: (Dod ga revnosno bri{e i na vratu) Toto, jesi li siguran li je ku~… pudlica ovde. TOTO: Si-ig…Sto posto. NELA: Otkud zna{? TOTO: Pr-rvo, ona je uvek tu be`ala. Dru-ugo, znam za{to je pobegla. NELA: Za{to. (Ne{to joj diskretno i neodre|eno pokazuje glavom. Ona gleda u njega. Ne razume ga.) TOTO: Za se-e… NELA: Za {ta?… TOTO: Za seks! NELA: Au, Toto! Jesi li siguran? TOTO: Uh-uhvatio sam je na delu! (Grize usnu od neprijatnosti) Mama ni-i{ta ne zna o tome. (Nela ga gleda nevericom) TOTO: Re-e}i }u ti ne{to, Nela. Sa-amo mi obe}aj da ne}e{ ni-ikome da ka`e{. NELA: Obe}avam, Toto. TOTO: Ju-ju-julika je kurva! Pudla pro-ostitutka. Kod ku}e nemam mi-ira od pasa. Sve nam d`ukle dolaze i tra-a`e je. NELA: Hajde, Toto, pa kako je to mogu}e. TOTO: Ne-ego? Iz raz-o~aranja. Ona je ne-ekada imala sta-alnu vezu. Dodu{e sa me-me{ancem, poluseterom, a-ali finim. Ne mogu da ka`em… Ali ju je on napusto. Po ceo je dan, sirota, cvi-ilela ku}i. A, je-ednog dana, u naj-najve}em razo~aranju … NELA: (Gleda ga ne trenuv{i) Da? TOTO: …po-popeo joj se kom{ijin {kotski ov~ar. Ov-ov~ar, zamisli, Nela…Ma-ama je bila o~ajna. Ce-eo dan je sirota gre-gre{ila note. Kao da je znala {ta nes ~eka sa tom malom ku-ku-ku…prostitutkom. (Skrhano) Od tada se pustila u pro-promet. (Nela ne isusti ni re~i. Samo sedne na klupu.) (Sonce zalazi. Scenata tone u polumrak) NELA: (Otsutno) Ona se nikada ne}e vratiti. TOTO: U-uvek se vra}a… Mi-islim, i opet ode. Kuu-urva mala. NELA: Nemoj tako, Toto. Ne volim ru`ne re~i. TOTO: Ni-ni ja, Nela. NELA:Vi `ivite sami, Toto – tvoja maljka i ti? TOTO: Sa-sami, ali sa mnogo lju-ljudi. NELA: Kako to? TOTO: Mama daje ~a-asove klavira. Sle-epa je i po ceo dan sedi ku}i. Bila je profesor mu-uzike. A sa-ada je u penzija. NELA: Jel’ i ti svira{ klavir, Toto? TOTO: La-autu. NELA: Lautu? To je mnogo stari instrument. TOTO: Ostatak iz pret-thodnog `ivota ! NELA: (Nasmeje se i toplo ga pogleda) Nema prethodnog `ivota Toto. Ni narednog, samo ovog. Sino} si mi ti spasao `ivot. TOTO: (Samouvereno nji{e glavom) Ne ja, Ne-ela. Tebi je tako bilo pi-isano. NELA: Ne verujem u takve stvari, Toto. Mi pi{emo svoje `ivote. Kako dramaturzi svoije komade. (Najednom se priseti) Toto, vidi {ta sam napravila za tebe. (Iz ta{ne vadi lutku, Totovog dvojnika.) TOTO: (Odu{evljeno) Ee-ej, pa to-to sam ja! NELA: Neka ti dr`i sre}u Toto. (Ustaje) Druga~ije nisam mogla da ti se zahvalim. Seti me se ponekad. Zbogom, Toto. TOTO: (Sko~i, veoma uzbu|en) ^ekaj…gde-de to ide{, Nela! NELA: Ku}i. Da poku{am da ne{to napravim od sebe. Ne `elim da me i no}i sa~ekuju na ovoj klupi. Zna{ Toto, mo`da }u po~eti da radim. @elim da napravim jednu pretstavu. Mo`da je taka kako si mi ti rekao. Mo`da su nam stvari zaista unapred zapisane. TOTO: Od-li~no, Nela, sa-amo napred. (Ona pokriva lice dlanovima i po~inje da pla~e. Toto ostavlja svog dvojnika na klupi i pritr~i joj) TOTO: [ta-a je sad? NELA: (Kroz pla~) Mnogo sam nesre}na, Toto! (Polako je, ne`no zagrli; taa mu se prepu{ta. Ostaju tako) (Mese~ina menja svetlost, ponovo je sve obojeno u nestvarni srebrni sjaj. On podigne glavu. Lice mu je osvetljeno nestvarnim zracima. Po~inje da govori tiho, samouvereno. Ne muca.) TOTO: Normalno, Nela. Ti se bori{ da iza|e{ iz kruga i to ti daje snage. Treba da iza|e{ iz ljuske. I lutka gusenice strada dok se ponovo ne pretvori u peperugu. Trebala bi da sama ispili{ sopstvenu sre}u, Neli. NELA: Kako to ~udno govori{, Toto. TOTO: Svi ~udno govorimo Nela. Zato se ve}ina i ne sporazumeva me|u sobom. (On ponovo spusti glavu na njeno rame.) (Smra~i se, kao da njihov zagrljaj traje dugo. Na nebu, nad klupom, ponovo se pojavljuje `uta polumese~ina. Njihove siluete se nalaze u njenom svetlom polukrugu.) NELA: Toto, ja te sasvim razumem. TOTO: I ja tebe, Nela. NELA: Da bi do{ao do sre}e trebao bi, zna~i, da pati{… TOTO: Normalno. Sve je krug. ^akra. U prethodnom `ivotu bila si sre}na. Jesi li ~ula za metempsihozu, reinkarnaciju i palingeneziju? NELA: [ta je to, Toto? TOTO: Besmrtnost, Nela. Svako se od nas ve} jednom rodio i iznova }e se roditi. Svi mi imamo i prethodne `ivote. Ranije si ti bila sre}na, sre}na }e{ ponovo biti. NELA: U idu}em `ivotu? TOTO: Mo`da i u ovom, to niko ne zna. Sve je krug. Ednom si gore, zatim dole… Samo {to niko ne zna kada se krug zatvara i {ta je, onda, gore, a {ta dole. NELA: Sada sam dole. Sigurno nisam gore. TOTO: To je to~ak, Neli. Sve je jedno te isto. U okretanju se gubi zna~enje. Iz nesre}e mo`e proiza}i najve}a sre}a. ^akra se neprekidno kre}e. NELA: (Osmehne se) Mo`e{ li mi re}e {ta sam bila u tom `ivotu? TOTO: (Upe~atljivom ubedljivo{}u) Princeza, lepotica, pa kraljica. NELA: (Ponovo se osmehne, godi joj) A, ti Toto? TOTO: Ja? (Zamisli se) Klovn ili ludak, jo{ uvek ne mogu da odredim. Mo`da i jednoto i drugo. U svakom slu~aju, nikakav usamljenik. Zato sada imam tako mnogo prijatelja. Tako mi je bilo pisano. Uskoro }u videti {ta sam to nekada bio. NELA: Da vidi{? Gde da vidi{? TOTO: U mese~ini, Nela. Na punoj mese~ini, mo`e{ videti svoj prethodni lik. Kao u za~aranom ogledalu. NELA: Kada je puna mese~ina? TOTO: Sutra. NELA: (Uzdahne) Eto, i ovu sam no} do~ekala u parku. Umorna sam Toto. TOTO: To je od Nje…od mese~ine. Rekao sam ti, sutra }e biti pun mesec. A to stra{no zamara. Idi sad Nela, odmori se. Sanjaj lepe snove. Ovoj je ionako ru`an. (Nela odlazi. Toto se zagleda za njom) TOTO: [to li si bila u prethodnom `ivotu? Lutka, mala moja. I ti si oduvek bila obi~na lutka na konopcu.
(Vadi u`e iz d`epa. Prebacuje ga preko sijalice. Uzima om~u u rakama. Gleda je. Stavlja je oko vrata, a zatim u`e vezuje oko ruke. Po~inje da vu~e njegov kraj drugom rukom – ritmi~no nji{u}i glavu – vezanom rukom. Kako lutka na koncu. Jedan-dva-tri, jedan-dva-tri… Jedan zrak pada na njegovu lutku-dvojnika, oktivaju}i joj razjapljena usta i izras nemoga krika.) (Zatamnjenje) |
(Nela sedi na klupi, zagledana u daljinu, kao da gleda u neku drugu, nevidljivu mese~inu. Na nebu, iza nje, polako se pojavljuje istinska, obla – puna mese~ina.) (Na mese~evoj povr{ini po~inju da se razaznaju najpre raznovrsne senke, a zatim i lica- brojna lica ljudi zagledanih, sa Meseca – ka nama.) (Nela, uznemirena, ustaje.)
NELA: Bo`e, zar nas je tako mnogo? A ja sam mislila da sam sama, jedina na ovom svetu (Iza nje se pojavi lutka – Totov dvojnik. Dolazi do Nele. Pogleda je. I Nela pogleda lutku. Nela sedne na klupu. Lutka zastaje kraj nejzog koleno i zagrli je.) (Pozadi, na mese~evoj povr{ini pojavi se zami{ljeni Nelin lik, na kome kona`no zaigra ta`ni, ute{ni, ali primetni – osmeh. Kako odbljesak same Nele sa klupe) (Scena se zatamnjuje. Neko vreme ostaje da sja samo za~udni, puni mese~ev lik) |
(Toto sedi na “svojoj” klupi. Na nebu svetli delomice zatamnjena, no jo{ uvek obla mese~ina. Furiozno ulazi Nela.)
NELA: Dobro gde si ti? Sino} sam te dugo ~ekala. TOTO: (Otsutno) Bi-io sam zauzet. Sino} je bio pu-pun mesec. Ina~e sam ga ba{ ja tre-ebao izbegavati. NELA: Zo{to? TOTO: Ja onda us-stajem… NELA: Kako ustaje{? TOTO: Us-stajem u snu. I ho-odam. Ja sam malo me-ese~ar, Nela. NELA: (Zagonetno) Znam, Toto. Videla sam te. Sino} si {etao u mom snu. TOTO: (Kiko}e se) Mi smo povezani, vidi{ li, Nela. NELA: (Ona ga zagleda sa ~u|enjem, a zatim…) Ne treba da vi{e tra`i{ Juliku, Toto! (Iz ta{ne vadi lutku crne pudlice) Evo, napravila sam je za tebe. TOTO: Za-aista, Nela? NELA: Odnesi je tvojoj majci, mo`da }e je to ute{iti. TOTO: (Van sebe od radosti) Mo-o`da }e i poverovati. Re-e}i }u joj: “Ma-ama, na-a{ao sam na{u Juliku! E-evo, evo po-omazi je”. A, ja }u je rukama mrdati. Dii-sa}u izpla`ena jezika i, la-aja}u. Znam da imitiram Jul-julika. E-evo: (Neve{to, skoro recuju}i laje) “Av-av-av”… NELA: Ne mo`e li to bolje, Toto ? TOTO: Ka-kako ne! (Poku{ava, ponovo sa sli~nim rezultatom) Av-av! Ka-a`i kako la-la-lajem Nela? NELA: Mora{ bolje, Toto. TOTO: Za-a{to, bre? NELA: Pozna}e te. Psi ne laju tako. TOTO: Ju-ulika laje. Ba{ tako. Ka-ada se vra}a sa seksa, ona sa-amo taka laje. Au-au-auuu! Zna{, kao – za-adovolnja je. NELA: Ma, ne Toto. Evo, ~uj kako to treba da uradi{. (Laje, ubedljivo) Ajde, sad probaj ti. (Toto poku{ava, sa ne{to boljim rezultatom. Nela ga poziva da laje za njom. Tako i rade. Laju zajedno u no}i. Prestaju. Zagledaju se u o~i. Postaju svesni situacije. ]ute.) NELA: A, ako tvoja majka ipak otkrije da ja vara{. Ne}e li ti se ljutiti? TOTO: Ne-ema veze. Eh da samo zna{ ko-olko sam je ja zamajavao. NELA: To nije lepo, Toto. Ja ne volim la`i. TOTO: (Po prvi put je ljut) Pa-pa onda idi, na|i Juliku. Tra`i ku-u~ku po grmovima. A-ajde, {ta ~eka{, idi trra`i je! NELA: (Ne slu{aj}i ga) Po~ela sam da pi{em komad, Toto. TOTO: (Tiho) Stva-arno? NELA: De{ava}e se u jednom vrtu. U jednom kraljevskom vrtu. U tom vrtu po ceo dan {eta i samuje jedna dobra princeza. TOTO: A-a jeli i le-epa? NELA: N…nije tako lepa. Ali mnogo je dobra i jo{ vi{e tu`na i usamljena. Njen otac, stari kralj gleda svoju }erku kako vene od tuge i usamljenosti. Jednog dana, vra}aju}i se u dvorac, na putu kralj sretne jednog putuju}eg glumca i pozove ga da zabavlja njegovu tu`nu i usamljenu k}er. Samo {to, kralj ne zna da je i to jedan veoma usamljeni i tu`ni glumac… TOTO: E, is-isto! NELA: [to ? TOTO: Prepis! Is-sto kao mi. NELA: (O{tro ga pogleda) To nema nikakve veze sa nama! TOTO: (Upla{en, brzo) …ina~e mi se mno-ogo dopada! NELA: (Plane) [to ti je, bre! Otkud prepis? Otkud ja princeza? TOTO: I-i-ih! Reko’ sam ti, iz pre-ethodnog `ivota.
NELA: … A ti glumac, jeli ? Mnogo lepe uloga sebi dodeljuje gospodin! TOTO: Lu-uda! Dvorska luda. Tako|e, ranije! Vi-ideo sam sino}. Na mese~ini. Cele sam no|i gledao svoj lik iz pre-ethodnog `ivota u njoj. NELA: Ja nikada nisam bila drugo osim jedne obi~ne lutkarke, razume{? TOTO: Je-esi. Ti si oduvek bila samo obi~na lu-utka … NELA: [ta trabunja{ Toto! TOTO: … Kako i ja, Nela! Tebe su uvek drugi vodili. Uvek }e te drugi voditi. Mi smo vezani, Nela. Ti i ja smo vezani tu|im koncima. Lutke smo, Nela. NELA: Nema koga da mene vezuje. Ja sam sama. Tebe vezuje tvoja majka. Tr~i{ za nejenim psom kroz park po ceo dan. Ti si vezan, Toto. Lutka si ti! TOTO: Ja ne-emam nikoga, Nela! NELA: [ta? TOTO: Ne-emam nikoga! NELA: A, majku? TOTO: Nemam majku. Na{li su me u ovom parku. Rastao sam u domu. @ivim sam. NELA: Ima{ tu ku~ku, Juliju. TOTO: Iz-mislio sam je. I ona ne po-ostoji. NELA: A dom? TOTO: Ck! NELA: I ne pije{ sok od borovnica? TOTO: Nikod u `ivotu nisam okusio sok od borovnica. NELA: (Sa nepoverenjem) I nema{ prijatelja.
TOTO: D-dva. NELA: Ko su oni? TOTO: Tvo-oje lutke, Nela. NELA: (Zaprepa{}ena) Zna~i lagao si me, Toto. TOTO: A ti mene, Nela ?! NELA: Ja te ni{ta nisam slagala. Sve je bila istina. TOTO: Njega si izmislila! On nikada nije postojao, jeli tako ?
NELA: (Kroz pla~) Ti uvek sve pokvari{! I {ta ako ga nije bilo? Moglo ga je biti. ^ovek mora imati nekoga. Ti si jedan u`asan nezahvalnik, Toto. Ti si grozno nezahvalan. Ja sam ti napravila lutke i poklonila ti. Napravila sam ti ~ak lutku za majku koji nema{, a ti meni ovako uzvra}a{. TOTO: [-ta ja tu mogu… NELA: (Skrhana) I, dakle, sve je la`. Ni~eg nema … TOTO: Ni~eg, Nela. NELA: … Samo ovog nikakvog, dosadnog, prokleto zapu{tenog parka! Svega mi je dosta. Sedenja, ~ekanja, neizvesnosti. Ovog glupog praznog parka… TOTO: Ni-ije glup, Nela. Ni pra-azan. Mi smo u njemu. Kao u ra-ajskoj ba{ti. Na{ Ed-enski vrt. Sve u njemu po~inje. Ka-ao u predstavi koju `eli{ da napi{e{. Ona je ve} na-apisana! NELA: Mrzim ovaj park. Mrzim sve vrtove. Ako raj izgleda ovako, mrazim i sam raj. Pre bih `elela da odem u pakao. TOTO: (Gleda u stranu… ) Ma-alo je toplo! NELA: [to brblja{, bre! Meni je hladno. TOTO: (… pa u nju) Mi-islim u pa-klu. NELA: Tamo bar ima ljudi! Za{to su raj nazvali Edenskim vrtom? Jer je usamljen. Jer drugoga tamo i ne sre}e{. Tamo ve~no ostaje{ sam! TOTO: Rekao sam ti. Ne-ema be-`anja Nela. Svaka pri~a po~inje tu. I tvoja i moja. Sva-aka. Proterali su nas iz raja. Zato stalno i ma{tamo da se tamo i vratimo. A, tamo smo! Sve je po~elo u parku…u parku se sve i zavr{ava. Ra|amo se i `ivimo samo na jednom mestu. Svi mi `ivimo samo u jednom vrtu. Drugo nam nije dato. D`abe `elimo ne{to drugo. Sve je samo tu. Tu je i raj i pakao. Ne-ema, be`anja, draga moja. NELA: (Dolgo }uti, zatim, slomljeno) Znae{ … napravila sam lutku i za sebe, Toto. TOTO: Za-aista?! A, ka-ako izgleda ? NELA: Kako {to si mi rekao. Jelda nema bega`anja Toto. TOTO: Mo-ogu li da zadr`im psa, Nela? NELA: Spava mi se. TOTO: To je od me-ese~ine. NELA: Pa ve~eras nije puna mese~ina? TOTO: (Ponovo prestaje da muca, zaneseno) Ve~eras }e biti pomra~enje meseca! Sakri}e se iza na{e senke. Bi}e tu, a ne}e ga biti. Ovo je neobi~no ve~e, Nela! NELA: (Umorno) Idem ja. TOTO: Neka. Vreme je, Nela. (Ona polazi. Zastajkuje. Okre}e se jedanput ka njemu. On je vi{e ne prime}uje. Gleda u mese~inu, sa kutkom u ruci. Pokvarena sijalica po~inje da treperi i kona~no se upali. Nela odlazi. Zatamnjuje se scena. Sijalicata svetli. Iznenada, i ona se ugasi.) |
(Scena se odvija sa lutkama umesto sa `ivim glumcima. Puni mesec nestvarno viri iza jedne grane. Kroz scenu prolazi lutka, dvojnik Julije, seda pred punu mese~inu i vije, a zatim odlazi. Sa druge strane pojavljuje se Princeza – lutka, dvojnica Nele. Ona ide sa rukama istegnutim ispred sebe, spokojnog koraka mese~ara. Iz dubine scene pojavljuje se Luda, Totov dvojnik, sa lautom u rukama. Prime}uje uspavanu Princezu i prene se. Zatim po~inje da ne`nosvira tu`nu melodiju na svojoj lauti. Princeza se budi.) PRINCEZA: Oh! Gde sam to ja? LUDA: U svom rajskom vrtu princezo. PRINCEZA: Jeste li sigurni da ne sanjam? LUDA: U to niko nikda ne mo`e biti siguran. PRINCEZA: A ako je ovo san, {ta mislite ~iji je ovo san? Va{ ili moj? LUDA: Va{, princezo. Jas ~esto {etam kroz tu|e snove. PRINCEZA: Ja nikada. Ja uvek ostajem u ovom vrtu. LUDA: Ali, ~ak i ako je san, ovo je jedan prijatni san. PRINCEZA: Izvinite ja kao da Vas odenekud poznajem. LUDA: Mo`da smo se nekad sreli na nekom sli~nom mestu. PRINCEZA: Ko ste uostalom Vi, podanik? LUDA: Ja sam dvorska luda. Otpu{ten sum sa dvora jednog dalekog kraljevstva. A Vi? PRINCEZA: Meni treba luda. Ja sam usamljena princeza. Moja su jedina zabava beskrajne {etnje ovim starim vrtom i branje cvetova. LUDA: O, to je prijatna zabava! PRINCEZA: Da ali nema vi{e ni jednog cveta. Svi su uveli od dosade. LUDA: A mo`da su uveli od ne~eg drugog? PRINCEZA: Od dosade ludo. U ovom vrtu se nekada sve hranilo rado{}u. Kada se ona izgubila i ovde se naselila tuga i usamljenost, cvetovi su uveli. Ovo je sada jedan opusteo park. LUDA: O, pa tu mo`e biti posla za mene. PRINCEZA: Mo`e, ludo. Eto, progla{avam Vas za ba{tovana radosti. LUDA: Ali ja ne znam ni{ta o rastinju. Znam samo da pri~am. PRINCEZA: Pa onda pri~ajte! LUDA: Ali ja znam samo tu`ne pri~e. Jas sam pripoveda~ balada. PRINCEZA: A znate li da pevate? LUDA: Samo tu`ne pesme. Jas sam peva~ balada. PRINCEZA: I nikada niste nau~ili nitu jednu radosnu pesmu? LUDA: Znao sam mnogo. Zaboravio sam ih sve. PRINCEZA: Kako to ludo? [UTOT: Zaljubio sam se. Zavoleo ta`nu i usamljenu princezu. A luda i princeza, to nikako ne ide. Otpustili su me, dakle, sa dvora, a njena je bolest pre{la i na mene. Nisam znao da su tuga i usamljenost kao bolest. PRINCEZATA: Toa je stra{no, ludo. Ja se nikada nisam zaljubila. LUDA: Ima ne~eg stra{nije. Ona je postala nesre}na princeza, a ja sam prestao da budem luda.
PRINCEZA: Kako onda mislite da vratite u `ivot ovaj vrt?
LUDA: Ne znam kako princezo. Mo`da je bolje da odem i odavde. PRINCEZA: Ne, stanite. Kaza}u Vam jednu tajnu, ludo. Ovaj vrt je mrtav bez uzbu|enja. Ranije kada je tu bilo mnogo cvetova, ja sam ih razmno`avala – kidaju}i neke od njiv. Kako sam ih kidala, vi{e ih je cvalo. PRINC: ^udan neki vrt. PRINCEZA: Ovaj vrt raste samo ako se u njemu de{ava ne{to neobi~no. Vidite li onaj grm? On je bio pun ru`a koje sam ja nabrala. Isklijao je kada je na{ komandant ubio nastojnika na{eg dvorca. A, ono drvo tamo? Imalo je divne, velike bele cvetove. Ono je niklo kada sam ja naredila komandantu da ubije sam sebe! LUDA: To je veoma tu`no princezo. PRINCEZA: Sve je tu`no. Nema vi{e uzbu|enja u ovom opustelom parku. Pobogu ludo, uradite ne{to. LUDA: A {ta tu mo`e da uradi jedna nesre}na luda? PRINCEZA: Da obezbedi radost jednoj jo{ tu`nijoj princezi. Molim Vas, vratite `ivot u ovaj mrtvi park. U~inite od njega ponovo cvetni vrt. Uradite ne{to, prekolinjem Vas. Evo, vene i moj poslednji cveti}. Sa nijm }e uvenuti i moja poslednja radost. LUDA: (]uti, a zatim povija glavu) Dobro, princezo. U~ini}u ne{to, Va{a }e radost biti spa{ena! PRINCEZA: O, pogledajte ludo! Ne{to se de{ava. Mese~ina se pomra~uje. Mo`da }e to spasti moj vrt! (Na nebu nastupa pomra~enje meseca. Iza zamranenog meseca izbija oreol od ~udesnih zraka. Oni se najpre boje razli~inim spektralnim bojama, a zatim se polako ponovo pojavi puna obla mese~ina koja baca srebrnu svetlost. Inenadno u parku po~inje da cvate mnogo cvetova. Jedan cvetni br{ljen po~inje da raste i obavija se oko sijalice. Princeza se smeje) PRINCEZA: Ludo, ludo, gde ste! Ludo, vratio se moj izgubljeni vrt! Kako ste to izveli, ludo! (Umesto odgovora, na grani iza koje se vidi mese~ina, nejedanom ona primeti obe{enu crnu siluetu Lude. Princeza se prene i ispusti izvik iznena|enja, a zatim se ponovo okrene i odu{evljava bogato rascvetalim vrtom. Ponovo se pojavi lutka psa i po~inje da vije na meseini pred ~ijim se svetlim krugom nji{e bez`ivotno lutkino telo Lude. Jedan zrak osvetlljava njegovu lautu ostavljenu na zemlju. Iz nje klijaju biljke i cvetovi i po~inju je obavijati.) PRINCEZATA: (Zami{ljeno) ^udna neka luda. Nisam mu ni naredila da uradi tako ne{to (… zatim kapriciozno) A mo`da je ovo samo san! Ako je tako, onda je ovo sigurno njegov san. On je tako odlu~io. Tako mu je bilo pisano. Nema be`anja. Sve se jednom ve} dogodilo. Sve je po~elo u jednom vrtu. U vrtu se sve i zavr{ava. Sve }e jednom u vrtu i po~eti. Bio si nesre}an, bi}e{ sre}an. Bio si sam. Sam }e{ i biti! (Svetlo se polako gasi. Princeza odlazi. Ostaje samo velika obla mese~ina i senka obe{ene Lude uramljena u njen nestvarni krug, pod kojim zavija lutka izgubljenog i neprona|enog psa)
K r a j |
